Pracownicze losy
Czy losy pracowników po zwolnieniu z pracy są takie same w różnych krajach? Pomyślmy o dwóch pracownikach wykonujących podobną pracę z dwóch różnych krajów. Czy gdy zostaną zwolnieni, ich zarobki w nowym miejscu pracy będą takie same? Czy znajdą pracę w takim samym czasie?
W teorii lepiej funkcjonujące rynki pracy w porównaniu z tymi mniej efektywnymi, pozwalają bardziej ograniczyć straty zwolnionych pracowników oraz pomagają szybciej znaleźć nowe miejsce pracy. Jak zatem sprawdzić, gdzie rynek pracy funkcjonuje lepiej? Zwykle jest on kształtowany przez politykę poszczególnych państw. Prawidłowe porównanie rynków pracy jest problematyczne, ponieważ badacze z różnych krajów korzystają z danych zbieranych według rozbieżnych metodologii, co uniemożliwia dokonanie prawidłowego porównania.
Ten problem pokonał zespół badaczy, w skład którego wchodzą Antoine Bertheau (Uniwersytet w Kopenhadze), Edoardo Maria Acabbi (Uniwersytet Karola III), Cristina Barceló (Bank Hiszpanii), Andreas Gulyas (Uniwersytet w Mannheim), Stefano Lombardi (VATT Institute, Helsinki) oraz Raffaele Saggio (Uniwersytet Kolumbii Brytyjskiej), którzy zbudowali zbiór danych z rynku pracy według ujednoliconych reguł, obejmujący siedem krajów (Austria, Dania, Francja, Włochy, Portugalia, Hiszpania, Szwecja) oraz niemal 30 lat i porównali tamtejsze rynki pracy. Ich dane zawierają informacje o losach pracowników trącących długoterminową pracę w wyniku masowych zwolnień lub zamknięcia działalności przez firmę. Badania przeprowadzone na tym zbiorze danych ujawniają znaczne różnice w konsekwencjach utraty pracy między krajami.
Spójrzmy co dzieje się z zarobkami. Badacze porównują zarobki pięć lat po utracie pracy z poziomem zarobków przed utratą pracy. W krajach północnej Europy (Norwegia, Szwecja, Dani) pięć lat po utracie pracy zarobki pracowników są średnio 10 procent niższe niż przed utratą pracy. W krajach południowej Europy (Włochy, Hiszpania, Portugalia) pięć lat po utracie pracy, pracownicy tracili średnio aż 30 procent zarobków sprzed utraty pracy. Straty austriackich pracowników sytuują się pomiędzy krajami południa i północy Europy, natomiast straty francuskich pracowników są zbliżone do krajów Północy.
Te różnice w obniżkach zarobków są częściowo spowodowane przez to kiedy zwolnionym pracownikom udaje się znaleźć kolejna pracę. We Francji, Szwecji czy Danii 20 procent zwolnionych pracowników rok po zwolnieniu pozostawało bez pracy. Dla porównania, w Hiszpanii ten odsetek wynosił 30 procent, we Włoszech 40 procent, a w Portugalii jest jeszcze wyższy. Po pięciu latach od zwolnienia, mniej niż 10 procent pracowników w Danii, Szwecji, Austrii czy Francji pozostaje bez zatrudnienia, podczas gdy w krajach południa odsetek ten jest wyższy niż 20 procent. Sugeruje to, że w tych ostatnich krajach pracownicy po zwolnieniu opuszczają rynek pracy.
Badacze porównują również płace w przeliczeniu na dzień, tylko tych pracowników, którym udało im się znaleźć nową pracę. Tutaj badacze również zauważają znaczne zróżnicowanie, choć mniejsze niż w przypadku całkowitych zarobków: w Danii pracownicy zarabiają średnio ok. 4 procent mniej w nowym miejscu pracy w porównaniu z poprzednim, podczas gdy Hiszpanie średnio 17 procent.
Być może obserwowane różnice między krajami są spowodowane innymi czynnikami, na przykład cechami pracowników, nie zaś cechami rynku pracy na którym funkcjonują? Badacze pokazują, że wpływ czynników takich jak płeć, doświadczenie, wiek, liczba zatrudnionych w firmie czy sektor, w którym pracują ma niewielkie znaczenie i nie zaburzają one przedstawionych rezultatów.
Jakie są więc przyczyny niższych zarobków po zwolnieniu? Badacze wskazują, że przejście zwolnionych pracowników od lepiej płacącego pracodawcy do gorzej płacącego pracodawcy w dużej mierze wyjaśnia straty w zarobkach. Czynnik ten odpowiada za od 35 procent do 60 procent utraconych zarobków w zależności od kraju.
Ponadto wyniki sugerują, że aktywne polityki rynku pracy promowane przez kraje są pozytywnie skorelowane z odsetkiem utraconych zarobków. Okazuje się, że w latach, w których państwa wydawały więcej na polityki rynku pracy, konsekwencje dla pracowników były łagodniejsze.
Widać, że istnieją znaczne różnice w tym, jakie są losy pracowników na rynkach pracy w różnych krajach. Kształtują je polityki płacowe firm, ale także państwa wspierając zwolnione osoby w poszukiwaniu pracy. Wydaje się, że silniejsze instytucje rynku pracy rzeczywiście pomagają pracownikom szybciej wracać do pracy oraz ograniczyć straty zarobków. Istnieje więc duża przestrzeń dla instytucji odpowiedzialnych za rynek pracy do zarówno badania przyczyn takiego zjawiska, jak i prowadzenia bardziej skutecznych polityk.