Satysfakcji ciągle brak
Kraje Europy Środkowo-Wschodniej charakteryzują się wciąż stosunkowo niskim poziomem satysfakcji z życia w porównaniu do innych państw na świecie. Jest to o tyle zadziwiające zjawisko, że kraje te w ostatnich 30 latach przeszły transformację od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej na skutek której istotnie wzrósł chociażby ich PKB na głowę. Stąd pojawia się pytania dlaczego satysfakcja z życia w Europie Środkowo-Wschodniej jest wciąż niska?
Odpowiedzi na to pytanie próbowali udzielić Sergei Guriev (Sciences Po) i Ekatarina Zhuravskaya (Paris School of Economics), W swoim badaniu wykorzystują oni dane z World Value Survey i wskazują, że satysfakcja z życia w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i byłego ZSSR jest o ok. 1,1-1,4 punktu (na skali od 1 do 10) niższa niż w krajach rozwiniętych. Guriev i Zhuravskaya wskazują na kilka przyczyn takiego stanu rzeczy. Po pierwsze wspomniane kraje cechują się znaczącymi nierównościami dochodowymi, które z kolei obniżają satysfakcję z życia. Po drugie w krajach tych nastąpił istotny spadek ilości jak i jakości dostarczanych dóbr publicznych co też negatywnie oddziaływało na satysfakcję z życia. Po trzecie deprecjacja kapitału ludzkiego związana przykładowo z faktem, iż umiejętności nabyte w czasach gospodarki centralnie planowej i do niej dostosowane okazały się zupełnie nie potrzebne w realiach gospodarki rynkowej również stanowi istotny czynnik tłumaczący różnicę w poziomie satysfakcji z życia pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej a państwami rozwiniętymi.
Z kolei Simeon Djankov (London School of Economics), Elena Nikolova (Uniwersytet Zayed X Minerva) oraz Jan Zilinsky (Uniwersytet Technicznych w Monachium) wskazują na kolejną przyczynę wyjaśniającą wspomnianą wcześniej różnicę. Jest nią postrzeganie przez obywateli rządów w poszczególnych krajach. Mieszkańcy krajów Europy Środkowo-Wschodniej oceniają pracę swoich rządów jako będącą na słabym poziomie. Dodatkowo korupcja w tych krajach postrzegana jest przez obywateli jako wysoka co z kolei oddziałuje na ich poziom satysfakcji. Stąd Djankov, Nikolova i Zilinsky podkreślają znaczenie odpowiedniej walki z korupcją jak również poprawę efektywności rządów jak czynników mogących poprawić satysfakcję z życia w krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
Na jeszcze inną przyczynę tłumaczącą różnice w tej satysfakcji pomiędzy krajami rozwiniętymi a krajami post-transformacyjnymi wskazuje Milena Nikolova (Uniwersytet w Groningen). W swoim badaniu podkreśla ona znaczenie instytucji jako czynnika mającego istotny wpływ na satysfakcję z życia. W tym celu używana ona danych dotyczących rządów prawa i wskazuje, że poprawa rządów prawa prowadzi do wzrostu poziomu satysfakcji z życia w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Dodatkowo Nikolova podkreśla, iż luka w satysfakcji z życia pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej a krajami rozwiniętymi maleje w czasie za co w dużym stopniu odpowiada poprawa warunków makroekonomicznych w tych pierwszych. Jednak bez istnienia stabilnych fundamentów dla instytucji domknięcie tej luki nie będzie możliwe.
Na znaczenie tych ostatnich zwracają również uwagę Boris Nikolaev (Uniwersytet Stanowy w Kolorado) i Milena Nikolova. Analizują oni wpływ wstąpienie do UE w 2007 r. na satysfakcję z życia w Bułgarii i Rumunii i pokazują, że w przypadku Bułgarii wpływ ten był dodatni: wstąpienie do UE pociągnęło za sobą wzrost satysfakcji z życia. W przypadku Rumunii wpływ ten nie był istotny co może być związane z zawirowaniami politycznymi, które wystąpiły w tym kraju w tym samym roku w którym nastąpiło wstąpienie do UE. Jednocześnie Nikolaev i Nikolva wskazują, że efekt przystąpienia do UE na satysfakcję z życia był krótkoterminowy a samo wstąpienie do UE nie jest w stanie zastąpić reform krajowych nacelowanych na poprawę warunków życia oraz poprawę efektywności rządów.
Jakie wnioski płyną z tych badań? Jak widać zmniejszanie luki w satysfakcji z życia pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej a krajami rozwiniętymi nie tylko wymaga poprawy warunków makroekonomicznych ale także poprawy jakości instytucji zwłaszcza takich jak efektywność rządów czy też praworządności. Tak aby zawsze można było patrzeć na jasną stronę życia.