Zarówno studenci, jak i nauczyciele akademiccy, mierzą się aktualnie z prawdopodobnie największą rewolucją w naszym codziennym funkcjonowaniu. Ponad rok temu, właściwie z dnia na dzień, zmuszeni byliśmy porzucić tradycyjny, i jak się szybko okazało całkiem lubiany tryb nauczania stacjonarnego, na rzecz zajęć wyłącznie przy komputerze. Oczywiście i niezaprzeczalnie jesteśmy w całej pandemicznej sytuacji i tak uprzywilejowani, bo nie musieliśmy całkowicie, ani nawet częściowo rezygnować z pracy i nauki, a jedynie przenieść ją do nowej rzeczywistości. I nawet nie całkiem obcej, bo przecież kursy online na studiach są obecne już od dawna, choć bez wątpienia nie na aktualną skalę.

Starając się odnaleźć w nowej sytuacji, zastanawiamy się na plusami i minusami tego rozwiązania. Z jednej strony, bez wątpienia cierpią potrzeby towarzysko-społeczne naszych studentów. Z drugiej, dostęp do edukacji wyższej jeszcze nigdy nie był tak szeroki. Wystarczy dostęp do Internetu, telefon czy komputer i można bez ponoszenia kosztów wyjazdu, wynajmu mieszkania, z własnego pokoju studiować na Uniwersytecie Jagiellońskim czy w Oxfordzie.

Jednak czy nauczanie online daje taką samą jakość jak nauczanie tradycyjne? I czy studenci uczący się we własnych pokojach przed komputerami będą tak samo wykształceni jak ich koledzy, którzy zajęcia odbywają w salach wykładowych? Oczywiście odpowiedź na te pytania będzie zależała od niezliczonej liczby czynników. Te pytania zadali sobie Stephanie Cellini oraz Hernando Grueso (George Washington University) i postarali się na nie odpowiedzieć uwzględniające przynajmniej część tych czynników.

Badacze z George Washington University wzięli na warsztat bardzo szczegółowe dane dotyczące studentów z Kolumbii. Dlaczego tam? Ponieważ wszyscy studenci w Kolumbii muszą zdać taki sam egzamin końcowy, niezależnie od tego czy studiowali online czy stacjonarnie. Tym samym badacze porównują wyniki studentów w dokładnie takim samym teście na zakończenie edukacji. Nie ma więc mowy o różnicy w trudności testów czy braku porównywalności.

Studia zdalne były w Kolumbii całkiem popularne jeszcze przed pandemią – w 2017 roku 15% studentów uczestniczyło w studiach, które przynajmniej częściowo odbywały się online. Opisane badanie dotyczyło studentów z lat 2012-2017 i objęło zarówno przedstawicieli kierunków akademickich, jak i technicznych.

W rzeczywistości przed-pandemicznej, w której zajęcia online były wyborem a nie przymusem, wątpliwości może budzić problem tzw. samo-selekcji. Możemy przecież podejrzewać, że studia online preferują studenci słabsi lub mniej zaangażowani, liczący na to, że studia zdalne będą łatwiejsze. Badacze wzięli jednak ten problem pod uwagę. Analizując zarówno cechy studentów (takie jak status społeczny i cechy rodziny z jakiej pochodzą (np. majętność) oraz to jakie wyniki osiągali w szkole średniej), a także dostępność szybkiego Internetu w miejscu zamieszkania, konstruują wagi, których celem jest zapewnienie, że porównywani będą nie tylko studenci tej samej uczelni i kierunku, ale przede wszystkim jak najbardziej podobni do siebie pod względem wszystkich dostępnych cech. Tym samym badacze liczą na to, że również problem wynikający z preferencji trybu nauki zostanie zminimalizowany.

Wyniki porównań pokazały, że studenci studiów licencjackich online wypadali gorzej na egzaminie końcowym niż studenci studiów stacjonarnych we wszystkich typach testów, czy to matematycznych czy językowych. W przypadku szkół technicznych i zawodowych wynik był podobny, ale z jednym wyjątkiem. Wśród studentów największej uczelni zawodowej w Kolumbii wyniki były odwrotne – to studenci zajęć online napisali egzamin końcowy lepiej. Skąd wziął się ten wyjątek? Badacze nie potrafili podać jednoznacznej odpowiedzi, starali się jednak opisać uwarunkowania tej wyjątkowej uczelni. Przede wszystkim wskazywali na szczególną dbałość o program zajęć w trybie zdalnym, szeroką dostępności najlepszych wykładowców, oraz to, że program został skonstruowany tak, żeby zachęcać studentów do własnej aktywności.

To badanie, choć przynosi tak jednoznaczny wynik nie zamyka oczywiście dyskusji dotyczącej edukacji zdalnej. Jest jednak ważnym głosem w dyskusji o tym, czy nauczanie online i nauczanie stacjonarne są tym samym. Nawet w przypadku dorosłych studentów, tych samych wykładowców i programów zajęć – różnice są widoczne na korzyść nauczania stacjonarnego. Przykład SENA’y (największej uczelni zawodowej w Kolumbii) pokazuje jednak, że nie musi tak być. A dodatkowy wysiłek wart jest bez wątpienia lepszych wyników studentów.

GRAPE | Tłoczone z danych dla Dziennika Gazety Prawnej, 21 maja 2021 r.