Czy podatki pomagają rzucić palenie?
Palenie papierosów stanowi wciąż poważne zagrożenie dla zdrowia. Według danych WHO ponad 22% światowej populacji pali papierosy a rocznie na skutek palenia umiera ponad 8 milionów osób, w tym prawie 1,5 miliona biernych palaczy. Od lat 60 XX wieku toczy się dyskusja w jaki sposób można ograniczać palenie papierosów zwłaszcza w odniesieniu do ich opodatkowania. Co na ten temat mają do powiedzenie ekonomiści?
William N. Evans (Univwersytet Notre Dame) i Matthew C. Farrelly (Uniwersytet Stanowy Georgia) przeprowadzili badanie z wykorzystaniem danych dla Stanów Zjednoczonych z lat 70 i 80 XX wieku. Pokazali oni, że wzrost opodatkowania papierosów a co za tym idzie wzrost ich ceny skutkuje zmniejszeniem liczby wypalanych dziennie papierosów ale jednocześnie następuje wzrost mocy papierosów poprzez wzrost ich długości oraz poprzez wzrost udziału smoły i nikotyny w ich składzie. Jednocześnie Evans i Farrelly wskazują, iż najbardziej podatną grupą na zmiany w opodatkowaniu papierosów są osoby w wieku 18-24 lata: w przypadku tych osób wzrost opodatkowania powoduje wzrost spożywanej dziennie ilości smoły i nikotyny. Taki efekt nie występuje z kolei w grupie osób w wieku 25-39 lat i w grupie osób mających 40 lat i więcej.
Z kolei Catherine’a Maclean (Uniwersytet George’a Masona), Asia Sikora Kessler (Uniwersytet w Nebrasce) oraz Donald Kenkel (Uniwersytet Cornell) w swoim badaniu przeanalizowali dane dla Stanów Zjednoczonych z lat 90 XX wieku i z pierwszej dekady XXI wieku. Pokazują oni, że osoby w wieku powyżej 50 lat palące papierosy reagują na wzrost opodatkowania papierosów o jednego dolara spadkiem dziennej liczby wypalanych papierosów o 3,8-5,2%. Z kolei w grupie osób palących papierosy w wieku 65 lat i więcej wzrost opodatkowania papierosów o jednego dolara skutkuje spadkiem dziennej liczby wypalanych papierosów o 2,7-8,5%. Dodatkowo Maclean, Kessler i Kenkel wskazują, iż kobiety, osoby rasy białej i o niższych poziomach wykształcenie reagują na wzrost opodatkowania papierosów silniejszą redukcją dziennej liczby wypalanych papierosów niż mężczyźni, Afro Amerykanie i osoby o wyższych poziomach wykształcenia.
Benjamin Hansen (Uniwersytet w Oregonie), Joseph Sabia (Uniwersytet Stanowy w San Diego) oraz Daniel Rees (Uniwersytet Carlosa III w Madrycie) używając danych z drugiej dekady XXI wieku dla Stanów Zjednoczonych pokazali, iż relacja między opodatkowaniem papierosów a ich paleniem przez osoby młode uległa osłabieniu z czasem. O ile w latach 1991-2005 wzrost opodatkowania papierosów o jednego dolara prowadził do spadku prawdopodobieństwa palenia papierosów o 3 punkty procentowe a prawdopodobieństwa często palenia rozumianego jako palenie w 20 z 30 ostatnich dni o 1,9 punktu procentowego o tyle w przypadku uwzględnienia dodatkowo danych dla lat 2005-2013 pierwszy z tych efektów wynosi już tylko 1,1, punktu procentowego a drugi 0,7 punku procentowego.
Andrew Friedson (Instytut Milken), Moyan Li (Uniwersytet w Indianie), Katharine Meckel (Uniwersytet Kalifornijski w San Diego), Daniel Rees (Uniwersytet Carlosa III w Madrycie) oraz Daniel Sacks (Uniwersyte w Wisconsin) w swoim badaniu sprawdzali jak opodatkowanie papierosów w momencie gdy osoba paląca była nastolatkiem w wieku 14-17 lat oddziaływuje na palenie przez tę osobę papierosów w wieku dorosłym. Wykorzystali w tym celu dane dla Stanów Zjednoczonych sięgające drugiej połowy lat 50 XX wieku. Badacze wykazali, że wzrost opodatkowania papierosów o jednego dolara powoduje spadek prawdopodobieństwa palenia papierosów w wieku dorosłym o 1,8 punktu procentowego. Jednocześnie wykazali oni, że wspomniany wzrost opodatkowania papierosów prowadzi do spadku liczby zgonów o 24 na 100 tysięcy osób przy czym efekt ten jest większy w grupie mężczyzn niż w grupie kobiet: jest to odpowiednio spadek o 37 zgonów na 100 tysięcy mężczyzn i o 12,42 zgonów na 100 tysięcy kobiet.
Jakie wnioski płyną z tych badań? Generalnie opodatkowanie papierosów prowadzi do zmniejszenia liczby palonych papierosów lub zmniejsza prawdopodobieństwo palenia. Należy jednak pamiętać, że relacje te osłabiają się w czasie. Nie należy również zapominać, że opodatkowanie jest tylko jedną z metod walczenia z paleniem papierosów. Do innych metod zaliczyć można na przykład zakaz palenia papierosów w wybranych miejscach czy też zakaz ich sprzedaży osobom nieletnim.